23 Nisan Ulusal Egemenlik Ve Çocuk Bayramınızı kutlarız.
MESUT DEMİR
İNTERNET GAZETECİLERİ FEDERASYONU (İGF) GENEL BAŞKANI
23 Nisan 23 Nisan Ulusal Egemenlik Ve Çocuk Bayramı önemi
Ülkemizin ve yavru vatan KKTC’nin en değerli ulusal bayramlarından biri, Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı’dır. Gazi Mustafa Kemal Atatürk tarafından, meclisin açılış günü anısına çocuklara armağan olarak verilmiştir. Büyük Millet Meclisinin 1920’de Ankara’da açılması, Türk milletinin kendi azim ve kararıyla kurduğu yeni devletin tüm dünyaya ilan edilmesiydi. TBMM, 23 Nisan 1921 tarihindeki meclis oturumunda almış olduğu kararla yeni devletin birinci bayramı olarak meclisin açılış gününü Ulusal Bayram ilan etmiş, bu karar, Resmî Gazetenin 2 Mayıs 1921 tarihli ve 13 sayılı nüshası ile de duyurulmuştur (TBMM/ Zabıt Ceridesi, 23.4.1921).
23 Nisan, Türkiye Cumhuriyeti’nin temelini oluşturan ulusal egemenlik ve bağımsızlığı söz eden değerli bir gündür. TBMM bugün açılmış ve egemenlik hakkı halkın olmuştur. Egemenlik yeni kurulan bu meclisle birlikte milletin eline geçmiş ve meclis ülkeyi yönetecek ve yönetim edecek hükümeti bu meclisten çıkarmıştır. Ülkeyi işgal eden devletlere karşı ulusal orduyu, bu meclisten seçilen hükümet kurmuş ve İstiklal Savaşı’nı yapmıştır. “Egemenlik kayıtsız, kuralsız milletindir” tabiri bu yıllarda lisana getirilmiş olan ve bir taraftan yeni başlatılan İstiklal Savaşı’nın haklılığını, öteki taraftan da savaş sonrasında tesis edilmesi istenilen yeni devletin bağımsız, demokratik ve cumhuriyetçi yapısını belirlemiştir. Egemenlik hakkının, halkı oluşturan çok çeşitli sınıf, küme, menfaat ve çıkar yanlılarının değil külliyen millete ilişkin olacağı bu devlet halinde, halk egemenliğini seçeceği mebuslar eliyle “meclis” te kullanacak ve kendisi için gerekli olan siyaseti uygulayacaktı. TBMM’nin Açılışı ve Ulusal Bayramın İlanı Mustafa Kemal ve arkadaşları, 23 Nisan 1920 tarihinde TBMM’nin açılışını sağlayarak hiç vakit kaybetmeden devleti demokratik ve anayasaya dayalı bir yere oturtmak için girişilen faaliyetler, meclisin kurulmasından tam dokuz ay sonra, 20 Ocak 1921 tarihinde, birinci anayasanın kabul edilmesiyle sonuçlanmıştır. 29 Ekim 1923’te Cumhuriyetin ilan edilmesinden evvel uygulamaya konulmuş olan ve Türkiye Cumhuriyeti’nin birinci anayasası olarak kabul edilen 1921 Anayasası’nın birinci hususunda; hâkimiyetin kayıtsız ve koşulsuz milletin olduğu, idare yönteminin halkın kendi mukadderatını şahsen ve fiilen yönetmesi temeline dayandığı kararına yer verilmiştir. TBMM’de kürsünün gerisine da “Hâkimiyet kayıtsız, kuralsız milletindir” yazısının bulunduğu levha asılmıştır (Turhan, 2011, s. 1).
Türkiye Cumhuriyeti’nin temel idare yapısı, ulusal egemenliktir. Özgürlüğün, eşitliğin ve adaletin yegâne kaynağı milletin kayıtsız koşulsuz egemenliğidir. Çocuklarımız milletimizin geleceği ve aydınlık yarınlarıdır. Türkiye Cumhuriyeti’nin aydınlık yarınları, yarının büyükleri olan çocukların görüşleri ve çalışma azimleri ile şekillenecektir. Meclisin toplanması ve kurulması ile millet egemenliği fiilen uygulamaya ve yürürlüğe geçirilmiş, bu değerli ve manalı gün, millet egemenliğini ebediyen koruma edecek olan çocuklara Atatürk tɑrɑfındɑn armağan edilmiştir. Bu bayram tüm dünyada bir öbür gibisi olmayan üslupta farklı iki başka özelliği bir ortada taşıyan ulusal bayramdır. Bu iki kıymetli konu milletimiz ve geleceğimiz olan çocuklarımızdır (Dünya Bülteni, 2019, s. 1).
1921 tarihinde kabul edilen 23 Nisan Ulusal Bayramı ile Ankara’da 1922 yılında yapılan birinci kutlamalardan itibaren çocuklar, ön saflarda bulunmaya başlamıştır. Millet egemenliğine dayanan devlet biçimi olan Cumhuriyet ise 29 Ekim 1923’te ilan edilmiş, Cumhuriyet idaresinde egemenlik yetkisinin TBMM’de olduğu, bu yetkinin yürütme organı (Bakanlar Heyeti ve Cumhurbaşkanlığı) ve bağımsız yargı aracılığı ile kullanılacağı ortaya konmuştur.
Bütün milletler geleceklerine değer vermek mecburiyetindedir. Bu anlayışın bir gereği olarak birinci uygulama, Milletlerarası Çocuklara Yardım Birliği tarafından 1924 yılında yayınlanmış, Memleketler arası Çocuk Hakları Beyannamesi’nin 26 Eylül 1924 tarihinde toplanan Dörtkol, F. / Gaziantep University Journal of Social Sciences 2023 22(1) 145-158 154 üye ülkeler tarafından Birleşmiş Milletler Genel Konseyinde yapılan oylama ile kabul edilmesidir. Milletler Cemiyeti, I. Dünya Savaşı’nı müteakip kurulmuş ve bu cemiyetin “Uluslararası Çocuk Hakları Beyannamesi Cenevre Bildirisi” ismi bulunan evrakının altında Mustafa Kemal’in 1928 yılında attığı imzası vardır. Bu bahisteki ikinci uygulama, Birleşmiş Milletler Cemiyeti’nin 1948 tarihli İnsan Hakları Üniversal Bildirisi’nin 25-26’ncı unsurlarıdır. Bu tarihte çocuk meseleleriyle ilgilenen Çocuk Esirgeme Kurumları Milletlerarası Birliği, bu iki unsurun açıkladığı ve gösterdiği doğrultuda yedi unsurluk Çocuk Hakları Cenevre Bildirisini oluşturmuştur. Yedi unsurluk bu doküman 20 Ekim 1959 tarihinde 10 unsur halinde düzenlenmiştir. Bu bildirilerle birebir vakitte milletlerarası düzeyde çalışma yapan kuruluşlar da teşkil edilmiştir. “Çocuk Esirgeme Kurumları Memleketler arası Birliği”, 11 Aralık 1946’da üye ülkelerin yer aldığı BM Genel Şurası Kararı ile kurulan ve “Birleşmiş Milletler Milletlerarası Acil Çocuk Yardımı Fonu (UNICEF)” manasını taşıyan kuruluşlar en kıymetlileri ortasında bulunmaktadır (Akın, 1997, s. 94-95). UNICEF’in (Hürriyet, 2017; UNICEF, 2017)
5 Memleketler arası Çocuk Yılı olarak 1979 yılını ilan etmesini müteakip Memleketler arası 23 Nisan Çocuk Şenliği, Türkiye Radyo Televizyon Kurumu (TRT) tarafından uygulamaya konarak bu bayram memleketler arası seviyeye çıkarılmıştır. Hala bu anma aktifliğine, yabancı ülkelerden çok sayıda çocuklar kendi ulusal giysileriyle iştirak etmekte, çeşitli oyunlar ve şovlar yapılmakta, okullarda şovlar, merasimler ve çeşitli etkinlikler icra edilmektedir. Atatürk’ün 1933 yılının 23 Nisan tarihinde kendi uygulamasıyla başlayan çocukları makama kabul etme ve onlara makamı devretme âdeti, hala çocukların kısa müddetliğine devlet kurumlarının başındaki yetkililerin makamlarına geçmeleri halinde bir uygulama ile sürdürülmektedir (Aslan, 1982, s. 581).
1970’li yıllardan itibaren 23 Nisan Çocuk Bayramı tüm halkın coşku ile kutladığı, toplumun yediden yetmişe tüm bölümlerince benimsenen ve kutlanılan bir bayram hâline gelmiştir. TBMM’de yapılan merasimlere çocukların da iştiraki sağlanarak çocuklar Meclis’e davet edilmekte, tüm Meclis faaliyetleri ve kanunların nasıl yapıldığı hakkında onlara bilgi verilerek bayram, Meclis çatısı altında düzenlenen merasimlerle kutlanmaktadır. UNICEF tarafından dünya çocuk sıkıntılarına tahlil bulmak niyetiyle 1979 yılının Memleketler arası Çocuk Yılı olarak ilan edilmesiyle birlikte bu günün Dünya Çocuk Bayramı olarak da anılması öngörülmüştür. Bu konuda Türkiye’de liderlik rolünü üstlenmek istemiş ve 17 Nisan 1978 tarihinde yetkili makamlarca her yıl büyük bir coşku ile kutlanan 23 Nisan Bayramının Dünya Çocuk Bayramı olması ve ilan edilmesi konusu Birleşmiş Milletlere teklif edilmiştir. Lakin Batı ülkeleri 02 Ekim tarihini, sosyalist ülkeler de 01 Haziran tarihini tercih ettiklerini öne sürmüşlerdir. Türkiye’nin çok haklı ve yerinde bir önerisi ile tüm dünya çocukları için 23 Nisan tarihinin bayram yapılmasını istediği bu teklif, Batı ve sosyalist ülkelerin kutlama tarihlerindeki itirazları ve bu tarihlerde öbür programları olduğu münasebetleri ile kabul görmemiştir. Türkiye bundan bu türlü de bu konuda gayretini sürdürmüş, 1979 yılından itibaren yapılan anma aktiflikleri milletlerarası düzeye çıkarılarak bunun uygulamaları da yapılmış, basın ve medya aracılığı ile bu bayram hakkında tüm dünya ülkelerinin farkındalığı sağlanmıştır (Aslan, 1982, s. 576-592).
Türkiye’nin husus hakkındaki istek ve talepleri “UNESCO Türkiye Ulusal Komitesi” lideri tarafından Cenevre’de, 02 Temmuz 1979 tarihinde yapılan Memleketler arası Eğitim Ofisi 5 UNICEF: 1946 yılında kurulan “Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu” (United Nations International Children’s Emergency Fund) çocukların temel gereksinimlerinin karşılanmasına yardımcı olmak ve çocukların kapasitelerini eksiksiz biçimde gerçekleştirmek için imkânlar sağlamak üzere vazife yapmaktadır. Dörtkol, F. / Gaziantep University Journal of Social Sciences 2023 22(1) 145-158 155 genel toplantısında tekrar gündeme getirilmiştir. Tekrar birebir biçimde Meclis Başkanlığı, 1979 yılının 21 Ağustos tarihinde Dışişleri Bakanlığı vasıtasıyla BM Genel Heyetine önermiştir. Bu konu 1979 yılının kasım ayında Türkiye’nin oradaki Büyükelçisi aracılığı ile Birleşmiş Milletler Genel Şurasında da söz edilmiştir. Bu türlü bir kararı kabul etme yolunda BM Genel Konseyi rastgele bir olumlu uğraş ve uğraş içinde olmamıştır. Buna karşın Türkiye, Çocuk Bayramı kutlamalarında birinci periyot olduğu üzere bunu resmî bir karar olmaksızın, fiilen uygulayarak ve memleketler arası düzeyde bu bayramın ismini duyurarak gayesini kısmen de olsa gerçekleştirmiş bulunmaktadır. Nihayet günümüze gelindiğinde bu tarih, Birleşmiş Milletler Örgütü ve memleketler arası seviyede resmen olmasa da dünya ülkelerinin birçok tarafından Milletlerarası Çocuk Bayramı olarak kabul görmüş bulunmaktadır (Akın, 1997, s. 95-96). 1975 yılından itibaren kutlamalara katılan TRT Kurumu, çocuklarla ilgili programlara kıymet vererek bu programları hafta boyunca yayınlamıştır. Mecliste 1978 yılının 23 Nisan tarihinde icra edilen merasimlere üye sayısı kadar çocukların iştirak etmesi kabul edilmiştir. Her yıl ortalama 40 ülkenin çocuklarının iştirak ettiği anma aktifliklerine 1979 yılından günümüze kadar yaklaşık 120 ülke katılmıştır. UNICEF’in 1979 yılını Memleketler arası Çocuk Yılı ilanından sonra bu bayram milletlerarası bir nitelik kazanmıştır. Ankara ilkokulları temsilcilerinin iştirakleri ile 23 Nisan 1979 tarihinde başlatılan Meclis’teki bu uygulama, ülkenin bütün vilayetlerinden katılan çocukların iştiraki ile 1980 yılında “Ulusal Çocuk Parlamentosu” oluşturularak gerçekleşmiştir (Aslan, 1982, s. 589). TRT tarafından bu tarihte merasimlere komşu ve yabancı ülkelerden anma aktiflikleri için çocuklar davet edilerek Çocuk Bayramı birinci kez milletlerarası mana ve düzeyde kutlanmıştır. TRT’nin bu istikametteki faaliyetleri bugüne kadar daha da yaygınlaştırılarak ve artırılarak sürdürülmektedir. 1980 sonrası bayramın isminin değişikliği bakımından değerli bir dönüm noktası olmuştur. Resmî kayıtlarda 23 Nisan’ın isminin Ulusal Hâkimiyet Bayramı olması, halkın ortasında ise Çocuk Bayramı olarak anılması karışıklığa neden olduğundan bunların resmî kayıtlarda birleştirilmesi 1980’den sonra olmuştur. 1981’de yapılan yasal değişiklikle o tarihe kadar büyük bir eksiklik giderilmiş ve 23 Nisan gün ve tarihinin ismi 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı ismiyle değiştirilmiştir (Resmî Gazete, 1981, sayı; 2429). Bu karar ile 23 Nisan resmî bir ada ve statüye kavuşturulmuştur (Akın, 1997, s. 93). İstişare Meclisi de 1982 yılının 23 Nisan tarihinde anma aktiflikleri için özel gündemle toplanmıştır. TBMM ve TRT’nin 1985 yılının 23 Nisan tarihinde yapılan aktifliklerine otuz dört ülkeden dini, lisanı, rengi ve kültürü farklı çocuklar katılmıştır (Akın, 1997, s. 93). Ankara’da buluşan bu çocuklar çabucak kaynaşmışlar, karşılıksız sevgi içinde kucaklaşmışlar, dünyanın çeşitli coğrafyalarından gelen bu çocuklar, bir bütün olmuşlardır. Tek bir sevgi kalbi oluşturup tüm dünya milletlerine saflığın, paklığın, hoşluğun ve insanlık kıymetlerinin bir örneği olarak barışı simgelemişlerdir. Bu bayram, Türk çocuklarının 23 Nisan’ı dünya çocuklarına armağan ettiği, dostluk, kardeşlik ve sevginin paylaşıldığı bir gün olmuştur. Atatürk’ün himayelerinde ve dayanağında 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı’nın ortaya çıkmasında ve çocuk bayramı biçiminde idrak edilmesinde “Himaye-i Etfal Cemiyeti” (Çocuk Esirgeme Kurumu) ve onun uzun yıllar başkanlığını yapan Kırklareli Milletvekili Fuad Umay’ın da büyük uğraş, teklif ve eforları olmuştur (Akın, 1997, s. 93). Türkiye Radyo Televizyon Kurumu’nun ve TBMM’nin kıymetli uğraş ve çalışmaları ile 23 Nisan Çocuk Bayramı’nın ileride tüm ülkeler tarafından kabul edilerek kutlanılacak bir çocuk bayramı olacağına hiç kuşku yoktur. TBMM’nin açıldığı günün birinci yılından itibaren kutlanmaya başlayan Çocuk Günü ve Çocuk Bayramı kutlamaları, tüm ülkede coşku ile anılmasına ve kutlanmasına karşın medeniyetin beşiği denilen ve gelişmiş ülkelerde hala çocuklar için bir anma günü mevcut değildir. Çocuk Esirgeme Kurumları Milletlerarası Birliği, bilhassa Avrupa ülkelerinde çocuk hakları konusunda yapılan çalışmaları takip ederek ve bu Dörtkol, F. / Gaziantep University Journal of Social Sciences 2023 22(1) 145-158 156 bahis hakkında gelişmeleri izleyerek, 1953 yılından itibaren üyesi bulunan bütün ülkelerin Çocuk Esirgeme Kuruluşlarına duyuruda bulunarak, her ülkenin hiç değilse yılın bir gününü “Çocuk Günü” olarak kabul etmelerini ve çocukların problemlerine değinmelerini istemiştir (Aslan, 1982, s. 592-593). 1954 yılında Birleşmiş Milletler Genel Konseyinde alınan bir kararla tüm ülkelerin kendileri için uygun bir günü, çocuk günü olarak belirlemelerini ve belirlenen bugünün memleketler arası çocuk günü olarak kutlanmasını, her ülkenin belirlenen günü 1956 yılından itibaren anmalarını belirtmiştir. UNICEF o günden beri BM’ye üye ülke ve kuruluşlarına bu durumu teşvik edici bildiri ve yayınlar göndermektedir. UNICEF’in tüm çabalarına karşın Türkiye’de çok kıymetli ulusal bir bayram haline gelen ve çok çeşitli anma aktiflikleri ile anılan Çocuk Bayramı ve Çocuk Haftası isimleri altında kutlamalar hariç 1979 Dünya Memleketler arası Çocuk Yılına kadar öteki ülkeler nezdinde bir gelişme kaydedilememiştir. Bu da Türkiye’de esaslı bir âdet haline gelen, Atatürk’ün kendi tabirleriyle “Bu bayramı çocuklara armağan edeceğim, gözüm artta kalmayacak” dediği ve çok çeşitli etkinliklerle kutladığımız 23 Nisan günüdür.
